Thực hiện Nghị định số 08/2020/NĐ-CP ngày 08/01/2020 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại; Quyết định số 490/QĐ-BTP ngày 13/3/2020 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp về việc ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị định số 08/NĐ-CP ngày 08/01/2020 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại; Kế hoạch số 2046/KH-UBND ngày 18/5/2020 triển khai thực hiện Nghị định số 08/NĐ-CP ngày 08/01/2020 của Chính phủ trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. Triển khai thực hiện Kế hoạch của UBND tỉnh, Sở Tư pháp đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan gồm: Sở Thông tin và Truyền thông, Tòa án nhân dân tỉnh, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, Cục Thi hành án dân sự tỉnh, UBND các huyện, thành, thị triển khai tuyên truyền, phổ biến về nội dung của Nghị định số 08/2020/NĐ-CP bằng các hình thức phù hợp, đồng thời, tham mưu UBND tỉnh Phú Thọ ban hành Quyết định số 2502/QĐ-UBND ngày 22/9/2022 phê duyệt Đề án phát triển Văn phòng Thừa phát lại trên địa bàn tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2022 - 2030.

Triển khai thực hiện nội dung Đề án, Sở Tư pháp đã ban hành Thông báo số 22/TB-STP ngày 27/6/2023 tiếp nhận hồ sơ thành lập Văn phòng Thừa phát lại trên địa bàn tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2022 - 2030, tính đến thời điểm hiện tại trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đã thành lập 02 Văn phòng Thừa phát lại gồm: (1) Văn phòng Thừa phát lại Việt Trì (địa chỉ: Tầng 5, tòa nhà LTA, số nhà 2436, đường Hùng Vương, phường Vân Cơ, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ) và (2) Văn phòng Thừa phát lại An Hưng (Địa chỉ: Xã Văn Lung, thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ) với 02 Thừa phát lại đăng ký hành nghề. Việc thành lập các tổ chức Thừa phát lại đã dần hoàn thiện và khẳng định tính đúng đắn của chủ trương xã hội hóa hoạt động Bổ trợ tư pháp trên địa bàn tỉnh. 

Theo báo cáo của 02 Văn phòng Thừa phát lại đang hoạt động trên địa bàn tỉnh, từ khi được thành lập đến thời điểm hiện nay, các Văn phòng Thừa phát lại chủ yếu tập trung triển khai thực hiện công tác Lập Vi bằng với số lượng cụ thể: Văn phòng Thừa phát lại Việt Trì: 148 vi bằng, Văn phòng Thừa phát lại An Hưng: 52 vi bằng; Tổng doanh thu từ hoạt động Lập vi bằng: 290.584.000 đ. Nội dung vi bằng chủ yếu để ghi nhận sự việc, hành vi như: giao nhận tiền, giao nhận thông báo, ghi nhận hiện trạng tài sản, ghi nhận buổi làm việc giữa các bên, các Vi bằng đã thực hiện đăng ký tại Sở Tư pháp theo quy định. Hoạt động Tống đạt văn bản, xác minh các điều kiện Thi hành án và tổ chức Thi hành án dân sự chưa được thực hiện, những công việc trên các Văn phòng Thừa phát lại đang nghiên cứu để tiếp tục triển khai thực hiện trong thời gian sắp tới. 

Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình tổ chức và hoạt động Thừa phát lại vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc:

- Các Văn phòng Thừa phát lại mới được thành lập còn nhiều khó khăn trong  việc tiếp nhận và tìm nguồn công việc, hoạt động Thừa phát lại là một hoạt động mới và khó chưa được nhiều người dân, tổ chức, doanh nghiệp đón nhận, biết đến. Công việc chính của các Văn phòng Thừa phát lại là Lập Vi bằng, các chức năng khác như tống đạt văn bản, xác minh các điều kiện thi hành án chưa được triển khai thực hiện do chưa có sự phối hợp cụ thể về quy trình thực hiện với các cơ quan có liên quan. 

- Nghị định số 08/2020/NĐ-CP không quy định Sở Tư pháp có quyền từ chối đăng ký vi bằng, vì vậy tất cả vi bằng tiếp nhận sẽ được vào sổ đăng ký vi bằng. Trong khi thực tế vẫn có nhiều vi bằng được lập chưa đúng thẩm quyền, phạm vi theo quy định tại Điều 36, Điều 37 và hình thức, nội dung theo quy định tại Điều 40 Nghị định số 08/2020/NĐ-CP nhưng vẫn phải vào sổ đăng ký vi bằng vì không có quy định cho phép từ chối đăng ký vào sổ.

- Theo quy định của pháp luật Vi bằng phải được lưu giữ ít nhất 20 năm tại trụ sở Văn phòng Thừa phát lại. Tương tự, Sở Tư pháp cũng phải lưu trữ vi bằng ít nhất 20 năm, trong khi đó Sở Tư pháp là cơ quan tiếp nhận và đăng ký các vi bằng từ tất cả các Văn phòng Thừa phát lại trên toàn tỉnh, do đó đòi hỏi Sở Tư pháp phải có kho lưu trữ. Tuy nhiên, trụ sở làm việc của Sở Tư pháp tỉnh Phú Thọ tương đối nhỏ, diện tích để bố trí làm kho lưu trữ cũng hạn chế. Đồng thời, Nghị định số 08/2020/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn thi hành chưa có quy định cụ thể về chế độ lưu trữ và kinh phí lưu trữ vi bằng gây khó khăn cho Sở Tư pháp trong việc sử dụng kinh phí chung của cơ quan.

- Hiện nay, số lượng vi bằng do các Văn phòng Thừa phát lại lập ngày càng nhiều, trong khi đó công chức tham mưu quản lý về Thừa phát lại vừa thực hiện kiểm tra, đăng ký vi bằng vào sổ đăng ký vừa kiêm nhiệm các nhiệm vụ chuyên môn khác, vì vậy quy định trong thời hạn không quá 02 ngày làm việc kể từ ngày nhận được vi bằng, Sở Tư pháp phải vào sổ đăng ký vi bằng Thừa phát lại (Khoản 4 Điều 39 Nghị định 08/2020/NĐ-CP) dẫn đến công chức kiểm tra, đăng ký vào sổ và lưu trữ vi bằng sẽ không kịp tiến độ theo quy định.

Để tiếp tục thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước về Thừa phát lại, Sở Tư pháp đề ra một số giải pháp, đề xuất, kiến nghị:

+ Hiện nay, các hoạt động của Thừa phát lại ngày càng phát triển mạnh mẽ về phạm vi, số lượng vụ việc nhưng các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh và hướng dẫn về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại gồm có Nghị quyết số 107/NQ của Quốc hội, Nghị định số 08/2020/NĐ-CP của Chính phủ và Thông tư số 05/2020/TT-BTP hướng dẫn; trong khi đó, các văn bản điều chỉnh ở lĩnh vực Tòa án và Thi hành án dân sự là văn bản Luật. Do đó, trong quá trình triển khai hoạt động đã gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc, để giải quyết những bất cập này và bảo đảm hiệu quả, hiệu lực của hoạt động Thừa phát lại, đòi hỏi một hành lang pháp lý cao hơn, có tính chất nền tảng hơn. Đề nghị Bộ Tư pháp nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện quy định của pháp luật về Thừa pháp lại theo hướng nâng lên thành Luật nhằm đảm bảo giá trị cao nhất và sự toàn diện trong quy định pháp luật.

+ Bộ Tư pháp thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ cho công chức làm công tác quản lý nhà nước về thừa phát lại ở các địa phương và tổ chức lớp bồi dưỡng nghiệp vụ, hội thảo, tọa đàm cho Thừa phát lại và cấp Giấy chứng nhận hoàn thành nghĩa vụ tham gia bồi dưỡng nghiệp vụ cho Thừa phát lại; cập nhật và công bố kịp thời danh sách Thừa phát lại và các chức danh tư pháp khác trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tư pháp để các địa phương tra cứu khi giải quyết thủ tục hành chính về đăng ký hành nghề Thừa phát lại được kịp thời, đúng thời gian quy định.

+ Với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực Thừa phát lại, Sở Tư pháp tiếp tục thực hiện bám sát các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên và Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị định 08/2020/NĐ-CP của UBND tỉnh; tham mưu UBND tỉnh các văn bản quản lý nhà nước về Thừa phát lại; thường xuyên thanh tra, kiểm tra, theo dõi tổ chức và hoạt động của các Văn phòng Thừa phát lại, các Thừa phát lại đang hoạt động hành nghề trên địa bàn tỉnh để kịp thời phát hiện sai phạm và có biện pháp chấn chỉnh, yêu cầu khắc phục cũng như hướng dẫn thực hiện; phối hợp với các cơ quan, đơn vị, tổ chức có liên quan tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, hoạt động truyền thông về hoạt động Thừa phát lại với nội dung súc tích và dễ hiểu về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, vai trò và ý nghĩa của Thừa phát lại, nhất là hiểu đúng việc lập Vi bằng và giá trị pháp lý của Vi bằng trong các sự kiện, giao dịch để người dân, tổ chức, doanh nghiệp hiểu biết hơn về pháp luật, đồng thuận, ủng hộ, tin tưởng và sử dụng dịch vụ Thừa phát lại; nghiên cứu tham mưu UBND tỉnh ban hành quy chế phối hợp trong việc chuyển giao văn bản tống đạt, việc xác minh và sử dụng kết quả xác minh, việc tổ chức thi hành án, việc giải quyết khiếu nại trong thi hành án.

Vương Huế