Mỗi luật sư cần phải nắm bắt thời cơ và nhận biết được thách thức để phục vụ cộng đồng một cách tốt nhất, tạo lập sự tin cậy của khách hàng, của nhà nước và xã hội về khả năng cung cấp dịch vụ pháp lý có chất lượng của luật sư…

Nhân dịp đầu xuân Đinh Dậu 2017, LS. TS. Đỗ Ngọc Thịnh, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam đã có chia sẻ với phóng viên Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam về những giải pháp, kỳ vọng nhằm nâng cao hoạt động, chất lượng của đội ngũ luật sư trong thời gian tới.

Tạo lập niềm tin của cộng đồng xã hội vào công lý

PV: Năm 2016, đánh dấu nhiều sự kiện và kết quả quan trọng của Liên đoàn luật sư Việt Nam (LĐLSVN). Xin Chủ tịch LĐLS nói rõ hơn những kết quả này có ý nghĩa như thế nào trong công cuộc cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn hiện nay?

Chủ tịch LĐLSVN Đỗ Ngọc Thịnh: Năm 2016 là năm bản lề chuyển tiếp của Liên đoàn Luật sư Việt Nam nhiệm kỳ I sang nhiệm kỳ II với nhiều thành tích và kết quả đạt được cũng như không ít những khó khăn thách thức và tồn tại mà LĐLSVN đang phải vượt qua để tiếp tục phát triển trong năm 2017 và các năm tiếp theo.

Những kết quả đạt được trong năm 2016 góp một phần nhỏ vào công cuộc cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta thể hiện trên một số điểm nổi bật sau:

Công tác bồi dưỡng luật sư về chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng và đạo đức nghề nghiệp luật sư được LĐLSVN coi là một trong các nhiệm vụ trọng tâm nhằm từng bước nâng cao chất lượng đồng đều của đội ngũ luật sư với số lượng tham gia bồi dưỡng bắt buộc là khoảng hơn 8.300 lượt luật sư với 113 lớp bồi dưỡng trên toàn quốc. Chưa bao giờ đội ngũ luật sư tham gia bồi dưỡng lại đạt con số kỷ lục như vậy. Nhưng quan trọng hơn là các chủ đề, nội dung bồi dưỡng được các luật sư hưởng ứng để tạo sự chuyển biến về chất lượng của đội ngũ luật sư.

Bên cạnh đó, các luật sư tiếp tục tích cực tham gia vào 13.788  vụ án hình sự, trong đó có 7.636 vụ án hình sự được khách hàng mời; Tham gia vào 13.102 vụ việc dân sự; Tham gia tư vấn pháp luật 158.933 vụ việc; Tham gia đại diện ngoài tố tụng 1.620 vụ việc và tham gia vào các dịch vụ pháp lý khác hơn 11 nghìn vụ việc... Những kết quả này đã góp phần vào kết quả hoạt động chung của ngành Tư pháp nhưng ý nghĩa lớn lao của hoạt động hành nghề luật sư khi cung cấp dịch vụ pháp lý cho khách hàng đặc biệt khi tham gia tranh tụng sẽ tạo lập niềm tin của khách hàng, người nhà khách hàng và xa hơn nữa là cộng đồng xã hội sẽ tin vào công lý, từ đó họ sẽ  thêm niềm tin vào chế độ xã hội chủ nghĩa với ý nghĩa của một xã hội dân chủ, công bằng và văn minh.

Cùng với việc từng bước nâng cao chất lượng đội ngũ luật sư thì Liên đoàn đã quan tâm tới việc phát triển số lượng đội ngũ luật sư, năm 2016 đạt tới 11.000 luật sư trong toàn quốc. Liên đoàn coi trọng việc học tập giáo dục quy tắc đạo đức nghề nghiệp luật sư cùng với việc bồi dưỡng nâng cao kỹ năng hành nghề luật sư, tăng cường công tác giám sát người tập sự hành nghề luật sư, công tác tổ chức kiểm tra kết quả tập sự hành nghề luật sư, quảng bá về hình ảnh nghề luật sư. Từ đó, tạo lập niềm tin với khách hàng và cộng đồng xã hội trong việc sử dụng dịch vụ pháp lý của luật sư.

Trong năm 2016, LĐLSVN đã tích cực đóng góp vào công tác xây dựng pháp luật trong việc góp ý vào Bộ luật hình sự các dự luật khác của cơ quan ban, ngành trình Quốc hội thảo luận và thông qua. Liên đoàn cử 40 luật sư tham gia vào rà soát thủ tục hành chính theo đề án 30 của Thủ tướng Chính phủ ở một số lĩnh vực cải cách thủ tục hành chính được Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ ghi nhận và nghiệm thu.

LĐLSVN đang từng bước củng cố tổ chức, bộ máy nhân sự để đủ khả năng thực hiện các chức năng nhiệm vụ được Luật Luật sư quy định và thực hiện các nhiệm vụ chính trị pháp lý được Đảng, Nhà nước giao phó. Các quan hệ và hợp tác quốc tế tiếp tục được củng cố mở rộng với nhiều Hiệp hội Luật sư quốc tế như Hiệp hội Luật sư của Pháp, Anh, Đức, Nhật… Từ đó, đã tạo điều kiện cho luật sư Việt Nam học hỏi và giao lưu quốc tế, từng bước nâng cao chất lượng đội ngũ luật sư.

PV: Lần đầu tiên Hiến pháp 2013 ghi nhận “Nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được đảm bảo”. Chủ trương đã có, nhưng nhiều ý kiến cho rằng cho đến nay chất lượng tranh tụng vẫn chưa có sự chuyển biến đáng kể, thậm chí trong nhiều phiên tòa luật sư vẫn phải “tranh tụng… một mình”. Theo ông nguyên nhân do đâu?. Để nguyên tắc tranh tụng thực sự  phát huy tác dụng và đi vào đời sống, cần đổi mới hướng tranh tụng như thế nào thưa ông?

Chủ tịch LĐLSVN Đỗ Ngọc Thịnh: Tinh thần của Hiến pháp 2013 ghi nhận về “Nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được bảo đảm” là một bước tiến trong công cuộc cải cách tư pháp bởi cốt lõi của cải cách tư pháp là phải lấy kết quả tranh tụng làm căn cứ để tòa đưa ra các phán quyết trong  hoạt động xét xử. Cho đến nay, chất lượng tranh tụng vẫn chưa có sự chuyển biến đáng kể, tôi cho rằng đó cũng là điều dễ hiểu bởi một số nguyên nhân sau:

Mô hình tố tụng thẩm vấn đang được áp dụng ở nước ta vẫn có hoạt động tranh tụng nhưng kết quả tranh tụng chưa trở thành yếu tố cơ bản, cốt lõi nhất để tòa phán quyết trong các bản án. Để chuyển được nhận thức tạo sự thống nhất của các cơ quan tiến hành tố tụng và những người tham gia tố tụng hiểu và thực hiện đúng nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được bảo đảm phải có thời gian và quá trình, với thời gian 3 năm vừa qua (2013 - 2016) có thể chưa đủ ngấm để tạo sự đồng thuận và thống nhất khi hiểu và thực hiện nguyên tắc đó.

Bên cạnh đó, sức ỳ, thói quen và quán tính trong hoạt động nghề nghiệp của mỗi chức danh tư pháp khi tham gia các quan hệ tố tụng đã ảnh hưởng tới việc thực hiện nguyên tắc đó. Điều đó cần phải thay đổi theo hướng dân chủ, bình đẳng, khách quan hơn, cái tôi của mỗi chủ thể tham gia tố tụng cần phải dẹp bỏ vì lợi ích chung của cộng đồng trên cơ sở của luật pháp, để đạt được những nội dung đó thì không phải dễ và phải có quá trình và thời gian.

Nguyên tắc tranh tụng trong hoạt động xét xử được bảo đảm và chỉ có thể được thực hiện hiệu quả khi khả năng kiểm soát quyền lực của các cơ quan trong hoạt động tư pháp được hiệu quả. Nếu có hiện tượng trong phiên tòa luật sư “tranh tụng một mình” thì trách nhiệm thuộc về ai, chủ thể nào, cơ quan nào cần phải được làm rõ. Đồng thời các cơ quan hoạt động truyền thông cần phải phát huy vai trò để cộng đồng xã hội và nhà nước biết được hiện tượng đó để làm rõ trách nhiệm để không cho hiện tượng đó tái lập và tiếp diễn ở tòa.

Vì vậy, khi bàn tới việc đổi mới tranh tụng cần phải rà soát lại toàn bộ các khâu trong các giai đoạn tố tụng để các chủ thể khi tham gia tố tụng đều phải hướng tới việc thực hiện nghiêm túc nguyên tắc đó và có trách nhiệm phối hợp để thực hiện nguyên tắc hiệu quả. Chỉ cần một chủ thể trong các quan hệ tố tụng không thực hiện đúng nguyên tắc đó thì sẽ ảnh hưởng tới kết quả tranh tụng. Do đó, đổi mới đồng nghĩa với việc các chủ thể đều phải có trách nhiệm và nghiêm túc thực hiện nguyên tắc tranh tụng trong hoạt động xét xử được bảo đảm. Đặc biệt đối với các vụ án hình sự thì nguyên tắc này còn được thực hiện ngay từ giai đoạn khởi tố bị can, khởi tố vụ án, có như vậy, khi xét xử, yếu tố tranh tụng mới được bảo đảm trên nhiều phương diện, trong đó có việc thu thập đánh giá chứng cứ tại phiên tòa.

PV: Một điểm mới đáng chú ý của Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2015 là quy định người bào chữa có quyền thu thập và đưa ra chứng cứ. Điều này có ý nghĩa như thế nào trong giải quyết vụ án hình sự được khách quan, dân chủ, không làm oan người không phạm tội, góp phần bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa?

 Chủ tịch LĐLSVN Đỗ Ngọc Thịnh: Việc BLTTHS quy định định người bào chữa  có quyền thu thập và đưa ra chứng cứ thể hiện tính bình đẳng  trong tố tụng hình sự của bên buộc tội (cơ quan điều tra, viện kiểm sát) với bên gỡ tội (bào chữa), tránh được trường hợp cơ quan điều tra, viện kiểm sát chỉ tập trung vào việc thu thập và đưa chứng cứ buộc tội mà bỏ qua những chứng cứ gỡ tội đối với người bị buộc tội như đã từng xảy ra trong nhiều năm trước đây.

Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị buộc tội, người bào chữa  tập trung vào việc thu thập và đưa ra chứng cứ gỡ tội: như những chứng cứ xác định bị can, bị cáo không phạm vào tội danh mà cơ quan điều tra, viện kiểm sát khởi tố, truy tố; những chứng cứ xác định bị can, bị cáo có nhiều tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Người bào chữa đưa những chứng cứ này ra trước phiên tòa xét xử, giúp cho Hội đồng xét xử của Tòa án xem xét, đánh giá một cách khách quan, toàn diện, đầy đủ những tình tiết của vụ án hình sự khi tiến hành xét xử.

Vì vậy, quy định về người bào chữa có quyền thu thập và đưa ra chứng cứ góp phần quan trọng trong việc bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, tránh được những trường hợp gây oan sai hoặc lạm quyền của các cơ quan và người có thẩm quyền tố tụng khi giải quyết vụ án hình sự.

PV: Trên cương vị là tân Chủ tịch LĐLSVN nhiệm kỳ 2016-2021, ông đã có giải pháp gì để củng cố, nâng cao hoạt động, tổ chức của đội ngũ luật sư và hơn nữa là nâng cao hình ảnh, vị thế của giới luật sư?

Chủ tịch LĐLSVN Đỗ Ngọc Thịnh: Năm 2017, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của LĐLSVN là xây dựng hai mũi nhọn đầu tàu để khẳng định thương hiệu, uy tín của nghề luật sư, của đội ngũ luật sư và của LĐLSVN. Đó là, luật sư tham gia tư vấn và tranh tụng thương mại quốc tế và luật sư tham gia bào chữa các vụ án hình sự. Để hướng tới mục này, LĐLSVN sẽ tập trung vào công tác bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng nghề nghiệp cho đội ngũ luật sư ở hai lĩnh vực nêu trên. Xây dựng đề án luật sư trực ban và tổ chức triển khai thí điểm ở một số Đoàn Luật sư; Thành lập tổ công tác để hỗ trợ cho các luật sư khi hành nghề và phối hợp tháo gỡ khó khăn cho luật sư trong quá trình hành nghề.  Quán triệt sâu sắc về quy tắc ứng xử đạo đức nghề nghiệp luật sư. Trong đó, tăng cường công tác giám sát đạo đức nghề nghiệp luật sư thông qua các Đoàn Luật sư và LĐLSVN.

Liên đoàn cũng sẽ có kiến nghị đề xuất với các cơ quan tiến hành tố tụng để cùng phối hợp thực hiện nguyên tắc tranh tụng trong hoạt động xét xử được bảo đảm, tạo lập độ tin cậy với các cơ quan tiến hành tố tụng về sự tham gia của luật sư trong các hoạt động tố tụng là góp phần vào bảo vệ công lý, bảo vệ pháp chế, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cá nhân, tổ chức.

Mặt khác, Liên đoàn cũng nhận thức được rằng vai trò của báo chí, truyền thông rất quan trọng để tạo sự ủng hộ từ phía cộng đồng xã hội với hoạt động hành nghề luật sư, đồng thời nâng cao ý thức của đội ngũ luật sư trong việc phục vụ cộng đồng ý thức trách nhiệm với nghề nghiệp với đội ngũ luật sư và góp phần vào xây dựng Đoàn Luật sư, LĐLSVN vững mạnh.

Mỗi luật sư cần nắm bắt thời cơ, nhận diện thách thức phục vụ cộng đồng một cách tốt nhất

PV: Một mùa xuân mới đã đến, Chủ tịch LĐLSVN muốn gửi gắm điều gì đến giới luật sư trên cả nước?

Chủ tịch LĐLSVN Đỗ Ngọc Thịnh: Xuân Đinh Dậu là mốc son chuyển đổi của đất nước từ xây dựng và hoàn thiện pháp luật sang việc thực hiện và áp dụng pháp luật. Mỗi giai đoạn đều có những thời cơ thuận lợi, khó khăn, thử thách, nghề luật sư và mỗi luật sư cần phải nắm bắt thời cơ và nhận biết được thách thức để phục vụ cộng đồng một cách tốt nhất, tạo lập sự tin cậy của khách hàng, của nhà nước và xã hội về khả năng cung cấp dịch vụ pháp lý có chất lượng của luật sư. Khi các tranh chấp và mâu thuẫn kinh tế, các vi phạm pháp luật và tội phạm là những hiện tượng khó có thể tránh khỏi trong nền kinh tế thị trường và có thể sẽ ngày càng gia tăng thì sự tham gia cung cấp dịch vụ pháp lý của luật sư sẽ góp phần vào sự ổn định xã hội, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội tạo lập niềm tin của người dân vào công lý, công bằng, vào pháp luật và vào chế độ tốt đẹp mà Đảng, nhà nước, Nhân dân đang dày công vun đắp, xây dựng.

Xin gửi tới các luật sư và gia đình một mùa xuân an lành, may mắn và hạnh phúc!

PV: Xin trân trọng cảm ơn Chủ tịch LĐLSVN!