Thực tế cho thấy ở giai đoạn xây dựng chính sách hiện nay, việc lấy ý kiến người dân còn rất mờ nhạt, chưa minh bạch, hình thức. Đa số chỉ biết đến chính sách khi đã được ban hành. Trong khi đó, thời gian qua, bên cạnh những văn bản chất lượng thì việc xây dựng các văn bản của Chính phủ còn có những hạn chế, trong đó khá nhiều Bộ, Ngành còn đề xuất những quy định xa rời thực tế, thiếu tính khả thi, cá biệt còn trái luật.

Các chuyên gia pháp lý cho rằng, nguyên nhân là do việc xây dựng văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) gần như “khép kín” trong nội bộ ban soạn thảo. Cơ chế tiền kiểm hiệu quả đối với thông tư, thông tư liên tịch lại chưa có, trong khi sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan chưa tốt, hoặc chỉ chú trọng đến “lợi ích nhóm, ngành” nên để lọt nội dung thiếu tính khả thi.

Theo TS. Lê Hồng Sơn, Cục trưởng Cục kiểm tra văn bản pháp luật (VBPL), Bộ Tư pháp, thực tiễn xã hội luôn sống động, đa dạng và phức tạp, việc nắm bắt được thực tiễn của yêu cầu quản lý để hoạch định chính sách và “phản ánh” nó trong văn bản QPPL rất quan trọng, nhưng đây lại đang là khâu yếu nhất.

Việc lấy ý kiến người dân thời gian qua còn rất mờ nhạt, hình thức. (Ảnh minh họa. Nguồn: TH).

Cho ý kiến vào Dự thảo Luật Ban hành văn bản pháp luật (VBPL) tại Kỳ họp thứ 8 vừa qua, liên quan đến việc xây dựng chính sách và quy trình soạn thảo văn bản, nhiều ý kiến đề nghị quy định tách bạch giữa quy trình xây dựng chính sách và quy trình soạn thảo văn bản, theo đó, quy trình chính sách đối với 04 loại văn bản được thực hiện trước khi soạn thảo, gồm luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội, nghị định độc lập, nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh.

Theo Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương Nguyễn Doãn Khánh, việc xây dựng chính sách là khâu quan trọng để đảm bảo tính khả thi của pháp luật. Trong quá trình này, cần lấy ý kiến của người dân để có những chính sách sát với thực tế, tránh việc “chính sách trên trời được ban hành cho dân dưới đất” vì không đủ điều kiện để thực hiện.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý lại cho rằng, việc quy định quy trình xây dựng chính sách, soạn thảo chính sách và xem xét thông qua chính sách luật thành hai quy trình riêng biệt ở hai giai đoạn khác nhau là không khả thi và không phù hợp với điều kiện xây dựng, soạn thảo và xem xét thông qua văn bản luật, cũng như thẩm quyền của các cơ quan trong bộ máy nhà nước ở nước ta hiện nay. Để Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội có thể cho ý kiến về các chính sách trong quá trình cho ý kiến, xem xét, thông qua Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh đòi hỏi phải có sự chuẩn bị công phu từ khâu đề xuất chương trình, thẩm tra và cần được thảo luận kỹ khi xem xét, thông qua Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh.

Song vấn đề đặt ra, làm thế nào để việc các ý kiến đóng góp của cá nhân, tổ chức trong quá trình xây dựng VBPL không bị hình thức “có cho xong”. “Cần xác lập kênh phản hồi sự tham gia của người dân vào quá trình xây dựng VBPL, từ việc góp ý kiến đến việc giám sát hoạt động xây dựng VBPL, thông qua hoạt động cụ thể của các đại biểu dân cử”, ông Phạm Bích San, chuyên gia tư vấn của Dự án Quản trị nhà nước nhằm tăng cường toàn diện của Cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ khuyến nghị.

Vì vậy, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng cần xác định sự cần thiết của khâu hoạch định chính sách trong toàn bộ quá trình xây dựng VBPL, bảo đảm rà soát các quy định để bảo đảm các chính sách được phân tích, nghiên cứu kỹ lưỡng, đáp ứng nhu cầu của xã hội. Theo đó, phải công khai toàn bộ các dự thảo và các văn bản liên quan từ khi đề xuất chính sách đến từng khâu trong quá trình ban hành văn bản; quy định rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức lấy ý kiến, phải công khai ý kiến đóng góp với thời lượng cụ thể phù hợp và việc tiếp thu, giải trình các ý kiến đóng góp đó phải theo cơ chế công khai, minh bạch. Có như vậy người dân mới có thể tiếp cận đầy đủ thông tin về dự kiến chính sách trước khi ban hành để góp ý kịp thời, phát huy dân chủ trong nhân dân, tăng cường trách nhiệm cộng đồng trong nhận thức của mỗi công dân, qua đó phát huy dân chủ trong nhân dân, đưa pháp luật thực sự đi vào đời sống.../.

Theo ĐCSVN