Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội đã xác định 8 phương hướng cơ bản về phát triển kinh tế-xã hội, văn hóa, quốc phòng an ninh, đối ngoại, xây dựng Đảng, xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Cụ thể hóa Cương lĩnh, các văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII và Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ XVIII đã đề ra nhiều nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2016-2020, trong đó có các nhiệm vụ liên quan trực tiếp đến chức năng, nhiệm vụ của ngành Tư pháp, thể hiện ở 3 nhóm nhiệm vụ chính là: Nhóm nhiệm vụ về xây dựng và hoàn thiện thể chế trên mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội, gồm thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; thể chế đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, phát triển khoa học công nghệ, văn hóa, con người, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội vv, đối với tỉnh Phú Thọ là thể chế phục vụ 4 khâu đột phá về huy động nguồn lực đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội then chốt, phát triển nguồn nhân lực, phát triển du lịch và cải cách hành chính. Nhóm nhiệm vụ thứ 2 là tham gia xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, "đẩy mạnh thực hiện Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước", "tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp", "đẩy mạnh việc hoàn thiện pháp luật gắn với tổ chức thi hành pháp luật", "nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của luật sư, bổ trợ tư pháp". Nhóm nhiệm vụ thứ 3 là tổ chức quản lý, thực hiện tốt công tác phổ biến pháp luật, phát huy tốt nhất vai trò trách nhiệm, nguồn lực của mỗi giới, nhóm, tầng lớp trong thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Các nhiệm vụ trên đã định vị công tác tư pháp trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, địa phương.
Nhìn lại công tác tư pháp năm 2016 và điểm những nét chính trong công tác tư pháp giai đoạn vừa qua, có thể khẳng định, Ngành Tư pháp tỉnh Phú Thọ đã tích cực tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh triển khai toàn diện mọi mặt công tác theo chức năng, nhiệm vụ được giao, bám sát các Nghị quyết của Đảng, văn bản quy phạm pháp luật liên quan và chỉ đạo điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tư pháp. Đa số các chỉ tiêu công tác tư pháp chủ yếu hàng năm đều đạt và vượt mức đề ra trong Chương trình triển khai thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp và cao hơn so với cùng kỳ năm trước, trong đó, riêng năm 2016, ngành Tư pháp đã trực tiếp soạn thảo trình UBND tỉnh ban hành 7 văn bản QPPL, chiếm 16% tổng số văn bản QPPL của tỉnh, hoàn thiện về cơ bản thể chế lĩnh vực tư pháp ở địa phương. Công tác kiểm tra theo dõi thi hành pháp luật, kiểm tra hoạt động kiểm soát thủ tục hành chính và thanh tra, kiểm tra các lĩnh vực công tác tư pháp khác được triển khai ngày càng sâu, rộng. Công tác xây dựng ngành đã khảo sát, đánh giá đầy đủ về thực trạng, tình hình biến động trong cả giai đoạn 2011-2015 để có những bước đi, việc làm cụ thể như tăng cường điều động, chuyển đổi vị trí công tác; thu hút nguồn nhân lực có chất lượng cao; xây dựng Đề án sắp xếp, kiện toàn, chuẩn hóa đội ngũ công chức Tư pháp từ tỉnh đến cơ sở. Cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc của ngành nhận được sự quan tâm của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh thông qua việc phê duyệt 02 dự án về “Cải tạo, sửa chữa, nâng cấp Trụ sở làm việc Sở Tư pháp” và "Đầu tư hệ thống ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý và đăng ký hộ tịch trên địa bàn tỉnh”. Công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật năm 2016 được thực hiện tốt và ghi dấu ấn bằng những điểm sáng qua đợt cao điểm tuyên truyền pháp luật về bầu cử, tổ chức Ngày Pháp luật, tổ chức Hội thi hòa giải viên giỏi... Việc tham mưu triển khai các chủ trương, chính sách, văn bản pháp luật mới như Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ XVIII, Luật Hộ tịch, Luật Ban hành văn bản QPPL …khá chủ động, tích cực. Đội ngũ người làm công tác bổ trợ tư pháp tăng cả về số lượng và chất lượng. Hoạt động trong các lĩnh vực đấu giá tài sản, công chứng, chứng thực, luật sư, trợ giúp pháp lý, đăng ký giao dịch bảo đảm có nhiều khởi sắc so với năm 2015, trong đó, giá trị tài sản đã đấu giá tăng gấp 4 lần với hơn 1.118 tỷ đồng, đóng góp 1 phần thu lớn cho ngân sách tỉnh Phú Thọ, lệ phí và thù lao công chứng thu tăng 2,5 lần; số việc các tổ chức giám định tư pháp thực hiện tăng 16,7%; đăng ký giao dịch bảo đảm tăng 21,5%; số việc tham gia tố tụng của trợ giúp viên pháp lý tăng gấp 2 lần.
Tuy nhiên, công tác tư pháp trên địa bàn tỉnh cũng còn những việc chưa hoàn thành đúng tiến độ, chất lượng, mục tiêu, yêu cầu đề ra. Nguyên nhân do phương pháp, cách thức triển khai một số việc chưa linh hoạt, sáng tạo; chỉ đạo, điều hành đôi khi thiếu sâu sát, cụ thể hoặc nể nang, thiếu kiên quyết; chưa đánh giá hết tác động, khó khăn, vướng mắc trong việc triển khai một số nhiệm vụ để chủ động ứng phó với những vấn đề phát sinh đột xuất, phức tạp; còn biểu hiện ỷ lại, trông chờ sự chỉ đạo của cấp trên hoặc đổ lỗi cho các vướng mắc, bất cập về cơ chế, chính sách mà chưa nhận thức đầy đủ trách nhiệm chủ quan; công tác phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan có lúc chưa thực sự nhịp nhàng, chặt chẽ; chế độ tự kiểm tra của lãnh đạo một số cơ quan, đơn vị chưa thường xuyên, liên tục. Xác định nhiệm vụ trọng tâm ở một số đơn vị còn dàn trải, không có thứ tự ưu tiên hợp lý để gắn liền với ưu tiên cân đối, phân bổ nguồn lực; đánh đồng việc thường xuyên với việc trọng tâm; chủ đề công tác năm và nội dung đột phá thường không được xác định rõ; có chương trình công tác trọng tâm nhưng không định rõ trọng tâm cho từng cấp. Đáng chú ý là đội ngũ công chức Tư pháp còn thiếu so với yêu cầu vị trí việc làm, 20,4% công chức Tư pháp – hộ tịch cấp xã và 16,7% công chức Phòng Tư pháp chưa đáp ứng tiêu chuẩn chức danh về chuyên ngành đào tạo; sắp xếp, bố trí biên chế công chức tư pháp giữa các huyện, thành, thị trong tỉnh chưa đảm bảo tính thống nhất, khoa học. Nhiều huyện thực hiện chưa đúng thứ tự ưu tiên bố trí tăng thêm cho các chức danh chuyên môn cấp xã; còn hiện tượng các xã, phường, thị trấn loại 1, loại 2 chỉ được bố trí 01 công chức Tư pháp – hộ tịch trong khi một số xã loại 3 được bố trí 02 công chức; Phòng Tư pháp huyện loại III được bố trí biên chế nhiều hơn Phòng Tư pháp huyện loại II. Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp, công chức Tư pháp – hộ tịch cấp xã được giao thêm nhiều nhiệm vụ mới nhưng biên chế không được tăng thêm; tổng biên chế của các Phòng Tư pháp trên địa bàn tỉnh so với năm 2011 còn biến động giảm 06 người. Một số Phòng Tư pháp thuộc các huyện Đoan Hùng, Lâm Thao, Thanh Sơn, Thanh Ba, Yên Lập chỉ có 1 hoặc 2 biên chế; bình quân biên chế của các Phòng Tư pháp trên toàn tỉnh là 2,77 người/Phòng. Đây là vấn đề tồn tại nhiều năm đồng thời cũng là nguyên nhân cơ bản ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả công tác tư pháp.
Trong hoàn cảnh mới, để ngành Tư pháp và công tác tư pháp tỉnh Phú Thọ phát huy hơn nữa những thành quả đã đạt được, đồng hành cùng các cấp, các ngành thực hiện thắng lợi 4 khâu đột phá trong phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Phú Thọ trở thành một trong những tỉnh phát triển hàng đầu của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ, toàn ngành cần tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ và giải pháp cơ bản sau đây:
Trước hết, mỗi tập thể nhỏ và công chức, viên chức phải nêu cao tinh thần tự giác, quyết liệt hành động trên cơ sở quán triệt phương châm tự thân đổi mới, lấy hiệu quả công việc để khẳng định vai trò, vị trí quan trọng của mình trong bộ máy hành chính các cấp; phải khắc phục triệt để các nguyên nhân chủ quan, không để nguyên nhân chủ quan của cấp trên tạo thành nguyên nhân khách quan hạn chế kết quả công tác tư pháp cấp dưới; chủ động, sáng tạo, linh hoạt hơn nữa trong chỉ đạo, điều hành; đẩy mạnh quan hệ phối hợp; cân đối, phân bổ hợp lý và tranh thủ tối đa các nguồn lực để hiện đại hóa công sở, ứng dụng công nghệ thông tin vào quy trình giải quyết công việc. Tổ chức thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp mang tính đòn bẩy, tạo động lực trong triển khai công tác tư pháp như thi đua khen thưởng, đánh giá phân loại tập thể và công chức, viên chức; hoàn thiện hệ thống quy chế, tạo cơ sở phát huy tốt hơn nữa dân chủ trong hoạt động cơ quan và cải cách quy trình thủ tục nội bộ theo tinh thần tiết kiệm, thiết thực, hiệu quả; tiếp tục nâng cao chất lượng thanh, kiểm tra; đảm bảo kỷ luật, kỷ cương hành chính.
Thứ hai, lấy việc củng cố tổ chức bộ máy và đội ngũ công chức toàn ngành là nhiệm vụ đồng thời là giải pháp nền tảng cho mọi nhiệm vụ, giải pháp khác. Bác Hồ đã nói cán bộ là cái gốc của công việc, mọi việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém. Bàn về việc nâng cao hiệu quả công tác tư pháp trong thời gian tới, chúng ta cũng phải đi từ "gốc" đến "ngọn". Với tinh thần đó, từ nay đến hết năm 2020, toàn ngành cần tập trung tham mưu thực hiện tốt Đề án sắp xếp, kiện toàn, chuẩn hóa đội ngũ cán bộ ngành Tư pháp sau khi được phê duyệt; đồng thời tiếp tục nghiên cứu sắp xếp kiện toàn các cơ cấu tổ chức nội bộ theo hướng tinh gọn về cơ cấu, tinh giản về con người, đẩy mạnh xã hội hóa một số hoạt động bổ trợ tư pháp. Việc thực hiện công tác tổ chức xây dựng ngành được tiến hành nhất quán trên cơ sở nghiên cứu giải quyết tốt mối quan hệ giữa sự gia tăng về chức năng, nhiệm vụ với yêu cầu tinh giản biên chế; vấn đề cân đối, sắp xếp biên chế giữa các ngành, lĩnh vực; quan hệ giữa "động" và "mở" trong quy hoạch cán bộ, yêu cầu chuyển đổi vị trí công tác với yêu cầu ổn định, chuyên môn hóa chức danh; giữa đề cao vai trò, trách nhiệm của cá nhân người đứng đầu với thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ; đặt sự xây dựng, phát triển ngành Tư pháp trong tổng thể xây dựng, đổi mới hệ thống chính trị và củng cố chính quyền địa phương, vì lợi ích chung.
Thứ ba, trong triển khai nhiệm vụ chuyên môn cần thực hiện chỉ đạo toàn diện, nhưng có trọng điểm; phải xác định hợp lý nhiệm vụ đột phá, trọng tâm cho công tác tư pháp trên địa bàn và trong mỗi tập thể nhỏ, định rõ chủ đề công tác tư pháp từng năm và cả giai đoạn. Căn cứ vào các định hướng chỉ đạo công tác tư pháp và chức năng, nhiệm vụ của cơ quan tư pháp ở từng cấp, năm 2017 và cả giai đoạn 2016-2020, đối với Sở Tư pháp, cần tập trung ưu tiên nguồn lực thực hiện công tác xây dựng, thẩm định, rà soát, kiểm tra, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật nhằm góp phần tháo gỡ “điểm nghẽn” về thể chế, nhất là thể chế triển khai 4 khâu đột phá của tỉnh Phú Thọ, chống lợi ích nhóm trong xây dựng thể chế; chủ động tham mưu các vấn đề pháp lý đặt ra trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh; tăng cường theo dõi thi hành pháp luật, khắc phục tình trạng "nhờn luật" trong chính bộ máy nhà nước và xã hội; đổi mới mạnh mẽ công tác phổ biến giáo dục pháp luật gắn với làm tốt công tác trợ giúp pháp lý để nêu cao ý thức thượng tôn pháp luật; tăng cường quản lý hoạt động công chứng, đấu giá. Đối với Phòng Tư pháp, tập trung làm tốt công tác theo dõi thi hành pháp luật, quản lý đăng ký hộ tịch, quản lý chứng thực, phổ biến giáo dục pháp luật và hòa giải cơ sở. Đối với công chức Tư pháp – hộ tịch cấp xã, tập trung tham mưu làm tốt việc đăng ký hộ tịch, chứng thực, phổ biến giáo dục pháp luật và hòa giải cơ sở.
Tổ chức thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp nêu trên là trách nhiệm, nghĩa vụ của ngành Tư pháp Phú Thọ và mỗi công chức, viên chức trước yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, là hành động thiết thực để góp phần làm cho ngành Tư pháp mạnh lên, đúng với vị trí, vai trò nhiệm vụ được giao trong bối cảnh chúng ta thực sự chú trọng công tác xây dựng, thực thi thể chế - như ý kiến chất vấn và cũng là trăn trở, mong mỏi của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại Hội nghị toàn quốc triển khai công tác tư pháp năm 2017.
Trước thềm năm mới Đinh Dậu 2017, thay mặt lãnh đạo ngành Tư pháp tỉnh, tôi xin gửi đến toàn thể công chức, viên chức trong ngành và gia đình lời chúc sức khỏe, hạnh phúc, thịnh vượng. Chúc công tác tư pháp năm 2017 và các năm tiếp theo hoàn thành thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ đã đề ra./.
Nguyễn Bá Tuấn - Giám đốc Sở Tư pháp